ODEZWA INSTYTUTU GOSPODARSTWA SPOŁECZNEGO W SPRAWIE KONKURSU NA PAMIĘTNIK CHŁOPA OGŁOSZONA WE WRZEŚNIU 1933 ROKU.

Konkurs na " Pamiętnik Chłopa" 

Ze wszystkich okolic Polski odzywają się glosy o bardzo ciężkiem po­łożeniu ludności wiejskiej, zarówno osiadłej na roli i posiadającej warsztat pracy na własnym kawałku ziemi — ale warsztat który nie daje dziś dosta­tecznego utrzymania, jako i ludności bezrolnej, która przez lata ubiegłe wy­chodziła ze wsi za pracą do miast lub zagranicę, a dziś wobec ciężkiego położenia zarówno w kraju jak i w całym świecie, wraca do wiosek rodzi­mych, tam nie znajduje zarobku, a tylko czeka ją nędza.

Instytut Gospodarstwa Społecznego powziął zamiar opracowania rze­telnego obrazu tego ciężkiego położenia ludności małorolnej i bezrolnej w całej Polsce. Dlatego zwraca się do was wszystkich, co stanowicie te liczne rzesze biedujących i zrozpaczonych, rozproszone wzdłuż i wszerz naszego kraju, abyście ściśle, prawdziwie i poprostu opisali jak żyjecie, jakiego wyj­ścia szukacie. Więc piszcie i opowiadajcie! Nie opuszczajcie żadnego szczegółu nawet najdrobniejszego ze swych biedowań, ze swoich trosk, ze swoich do­świadczeń. Nie zrażajcie się, że może opowieść wasza wychodzi niekształtna, byleby tylko była rzetelna; nie wstydźcie się tego coście przeżyli aby po­kazać cały swój ciężki los i tym opisem wywołać zajęcie się waszem poło­żeniem. Opowiadajcie śmiało, co według waszego sądu najbardziej wpłynęło na waszą biedę dzisiejszą, co najsilniej przyczyniło się do wzrostu waszych trosk i co wam najbardziej daje się we znaki i najciężej leży na sercu.

A więc opowiedzcie nam, w jakich warunkach przyszliście na świat, czy w rodzinie zamożniejszej czy w zupełnej biedzie, czy sami posiadacie ka­wałek ziemi i ile, a może nie macie ani piędzi gruntu własnego i w całej pełni jesteście bezrolni, czy ten wasz grunt odziedziczyliście po ojcach czy naby­liście sami, a jeśli odziedziczyliście to czy była wasza rodzina liczniejsza i jak ziemię podzielono pomiędzy was rodzeństwo, jakie były spłaty i zmartwienia związane z temi spłatami; a jeśli ziemia wasza jest nabyta — piszcie na ja­kich warunkach ją nabyliście, jakie kłopoty macie z nią jeszcze.

0 tych kłopotach piszcie drobiazgowo, nic nie pomijając; jeżeli macie ziemię, jakie jest jej obdłużenie oraz komu i jakie płacicie procenty i ile, a także jakie są inne ciężary, które przypadają na wasz warsztat rolny i do­legają wam.

Czy mieszkacie w swojej własnej chałupie czy w cudzej, jakie są wasze zabudowania, ile macie i jakiego inwentarza. Czy liczna jest wasza rodzina i co wam żona wniosła do domu. Jak spędzacie czas, kiedy nie macie żadnego zajęcia zarobkowego ani nie krzątacie się około gospodarstwa. Czy kształ­cicie dzieci. Czy wasza ziemia daje wam jaki dochód poza wyżywieniem rodziny, jakie towary rękodzielnicze i fabryczne musicie kupować i jakie z tych towarów przedewszystkiem pragnęlibyście kupić. Czy robicie w gospo­darstwie swojem jakiekolwiek meljoracje, remont. Czy macie jakieś udziały w stowarzyszeniach, czy możecie kupić książkę i gazety. A jeżeli macie jaką pracę zarobkową poza gospodarstwem, opowiedzcie o niej jaka to jest praca, gdzie się odbywa i ile wam daje dochodu. Opiszcie nam własne mieszkanie ze wszelkiemi urządzeniami, ilu was tam mieszka razem, jak się żywicie, jak ubieracie, czy jest jakiś podział pracy pomiędzy wami w gospodarstwie i w domu. Jaki jest stan zdrowia w waszej rodzinie i z jakiej korzystacie po­mocy lekarskiej w czasie choroby.

Sięgnijcie także pamięcią w przeszłość swoją, jaki był stan waszego warsztatu rolnego przed wojną i jaki jest obecnie, a jeżeli żyliście jedynie z zarobków, jakie były one. A gdy jesteście bezrolnym opowiedzcie nam czy mieszkacie we własnej chacie czy odnajmujecie izbę a może tylko kąt u obcych ludzi, lub znaleźliście miejsce przy swojej rodzinie, a opowiadając o tem po­starajcie się porównać w swoim opisie, jaki jest dzisiaj poziom życia i po­trzeb człowieka pracy na wsi, zarówno małorolnego jak i bezrolnego w po­równaniu z tem, jak to było w czasie przedwojennym. A może któryś z was posiada w ręku jakiś fach, np. ciesielkę, kowalstwo, szewctwo? Wogóle niech bezrolny pisze z jakiej pracy się utrzymuje, ile zarabia, czy kiedykolwiek wychodził ze wsi i dokąd, gdzie pracował, kiedy i dlaczego powrócił. Jakie macie widoki na najbliższą przyszłość dla siebie i swojej rodziny.

A także nie zapomnijcie dodać, czy macie jakie zabezpieczenie na sta­rość, czy ktoś z członków waszej rodziny uczestniczy w gospodarce parafjal- nej, gminnej, powiatowej, w jakimś związku, stowarzyszeniu, kooperatywie.

Każdy z was kto chce przyczynić się do stworzenia takiego obrazu nędzy w swojej wiosce i chce powiedzieć społeczeństwu jak żyje dzisiaj w Polsce chłop bez roli i chłop na niedostatecznym kawałku gruntu, niech robi taką spowiedź z życia swego, taki opis swego ^magania się z biedą i prześle do dnia 1 grudnia 1933 roku pod adresem:

INSTYTUT GOSPODARSTWA SPOŁECZNEGO W WARSZAWIE WARSZAWA, ULICA CZERWONEGO KRZYŻA 20.

Jeszcze raz powtarzamy: piszcie szczerze, od serca, tak jakbyście opo­wiadali troski swoje najbliższemu przyjacielowi nie sądźcie, że to ma być jakaś statystyka, jakiś spis urzędowy mający służyć w przyszłości do obliczeń podatkowych. Nam, którzy się do was zwracamy chodzi o co innego. Nade­słane przez was obszerne, szczere, rzetelne opisy, pamiętniki, opowiadania o waszem własnem życiu będą wydrukowane w wydaniu zbiorowem i dadzą tam wierny obraz dzisiejszego położenia ludzi pracujących na roli i żyjących we wioskach polskich.

Taki obraz jest potrzebny i pożądany aby w społeczeństwie inni ludzie wiedzieli, jaka tam nędza trapi tych co w pocie czoła pracują na swojej roli, niedojadając z dziećmi, lub żądni zarobku daremnie go poszukują w chwili dzisiejszej.

Wasze opisy będzie rozpatrywało parę osób, którym na sercu leży los pracownika polskiego, borykającego się z losem swoim na wsi, i przysądzi dobrym opisom nagrody. Najlepsza praca otrzyma 100 złotych nagrody, dwie następne — po 50 złotych, jeszcze dalsze osiem po 25 złotych.

_________________________________________________________________

Instytut Gospodarstwa Społecznego (IGS) utworzono w 1920 r. Jego kierownikiem do 1941 r. był wybitny socjolog Ludwik Krzywicki. Ideą przewodnią powołania Instytutu było rozpoznanie problemów społecznych ówczesnej Polski oraz rozwój te­orii i praktyki polityki społecznej. W latach międzywojennych Instytut zajmował się pro­ble­matyką: warunków bytu ludności, ubezpieczeń spo­łecznych, funkcjo­no­waniem samorządów lokalnych, bezrobociem w mie­ście i na wsi. Jedną z metod badań rze­czy­wistości społecznej była ana­liza pamiętników. W wyniku ogłoszenia kon­kursu IGS wydał w 1933 r. „Pamiętniki bezro­botnych”, „Pamiętniki chło­pów” (1935-1936) oraz „Pamiętniki emi­grantów” (1939 r.). Pracownicy Insty­tutu wykorzystali pamiętnikarstwo jako materiał socjo­logiczny będący pod­stawą wielu cennych analiz. Instytut prezentował kon­cepcję aktywnej polityki społecznej wobec kwestii społecznych.

Po II wojnie światowej Instytut został reaktywowany w 1957 r. i na­wiązał do tradycyjnych wątków badawczych. W początkowym okresie podjęto badania lokalnego bezrobocia, zatrudnienia, a także warunków pracy, wa­runków bytu, samorządu pracowniczego, pracy zawodowej kobiet i rodzi­ny oraz szeroko rozumianego zabezpieczenia społecznego. W latach 1963-1968 Instytut przeprowadził pierwsze w Polsce repre­zen­tacyjne badania potrzeb osób starszych i potrzeb rodziny w związku z akty­wizacją zawodową kobiet.

Od 1990 r. Instytut prowadzi badania w zakresie: warunków bytu rodzin z uwzględnieniem zróżnicowań przestrzennych, problematyki rynków pracy w UE, bezrobocia i ubóstwa, sytuacji ludzi starszych, pomocy społecznej, poziomu zaspokojenia potrzeb socjalno-medycz­nych w środowiskach lo­kal­nych. Instytut nawiązując do tradycji przed­wojennych badań organizuje konkursy pamiętnikarskie. Dotychczas prze­­prowadzone zostały konkursy na „Pamiętniki Emigrantów”, „Pa­mięt­niki Polaków na Litwie”, „Pamięt­niki Polaków na Wschodzie” (Białoruś, Ukraina, Kazachstan), „Pamiętniki nowego pokolenia chło­pów polskich” oraz na „Pamiętniki bezrobotnych”. W efekcie opubli­kowano ponad 30 tomów pamiętników.

Źródło: http://www.sgh.waw.pl/instytuty/igs-kes/